Supermachten stichten vrede. Het aantal gewapende conflicten in de wereld is sinds de Tweede Wereldoorlog sterk afgenomen. Gebieden die in de jaren tachtig en negentig nog het toneel waren van bloedige moordpartijen zijn nu relatief rustig. Relatief, want de onderlinge haat suddert nog door. Is de wereld af met grote rijken (of invloedssferen), of kan de wereld beter versnipperd worden in kleine rijken?
Het recht van de sterkste
Militair fiat, het vermogen effectief geweld uit te oefenen, is de bepalende kracht in de menselijke geschiedenis. Zoals wijlen Mao Tse Toeng het al zei: macht komt uit de loop van een geweer. De geschiedenis is bepaald door legers en militaire innovaties. Voor duizenden jaren was dit voor de meeste mensen duidelijk. Simpelweg door reinforced learning. Had je de pech de onderdaan te zijn van een in de pan gehakte stad, of rijk, dan was de kans groot dat je bezit werd afgepakt, je werd verkracht of vermoord. Iedereen wist dit, hetzij uit eigen ondervinding, hetzij door getuigen uit de eerste hand. Wie pacifistische ideeën verkondigde, werd daarom smakelijk uitgelachen.
Fijnverdeeld als ons knusse continentje is in kleine staatjes, ondervond Europa dit als geen andere werelddeel. China wellicht uitgezonderd. Geen wonder dat de militaire techniek hier verder vorderde dan waar ook ter wereld en dit de Europeanen in staat stelde de rest van de wereld met bruut geweld onder de voet te lopen. De Duitse cultuur is zo op efficiëntie en hard werken gericht, omdat de vruchtbare Noord-Europese Laagvlakte gefundenes Fressen is voor zo ongeveer elke imperialist. Alleen de Duitse staat met het beste leger, Pruisen, overleefde deze moorddadige strijd en smeedde Duitsland tot een eenheidsstaat.
Ontsnappen aan oorlog dankzij Amerikanen en Sovjets
De Koude Oorlog was geen pretje. Voortdurend hielden de VS en de Sovjet-Unie elkaar onder schot met een immer uitdijend arsenaal intercontinentale ballistische raketten, geladen met atoomwapens. Toch was het, afgezien van moorden door de geheime diensten en grensbewakers, en bruut neergeslagen volksopstanden in Midden- en Oost-Europa, een relatief vredige tijd.
Om een indruk te geven: er vielen bij het neerslaan van de Praagse Lente in 1968 enkele honderden doden, bij de Hongaarse opstand van 1956 rond de 4000. In beide wereldoorlogen, direct vó;or de Koude Oorlog, tientallen miljoenen. Alleen al in Joegoslavië, na de val van de Muur, vielen er 140.000 doden door oplaaiende etnische conflicten. Pas nadat de Amerikanen hard ingrepen, stopte het moorden.
Percentage van het BNP dat aan het leger wordt besteed. Opvallend zijn het Midden Oosten, Noord Korea, Tsjaad (een Franse bondgenoot) en de VS.
Pax Americana
Na 1989 is de rol van de Sovjets voor het grootste deel overgenomen door de NAVO, lees: Amerikanen, die hun invloedssfeer tot in de voormalige Sovjet-Unie opschoven. Omdat er nog maar één belangrijke supermacht over was, de Verenigde Staten, konden dictatoren beide machtsblokken niet meer tegen elkaar uitspelen. Gewapende groepen konden alleen nog van buurstaten hulp ontvangen, wat de schaal van het geweld flink terugbracht. De wereld werd een stuk vrediger. Saddam Hussein, een dictator die dacht aan landjepik te kunnen doen, kreeg een gevoelige tik op de vingers. Dit maakte collega’s elders in de wereld duidelijk dat het verstandiger was, geen ruzie te zoeken met de trigger-happy Amerikanen.
Desintegratie
Het Amerikaanse leger is sinds de terreuraanslagen op 11 september 2001, in het kader van de War on Terror, qua uitgaven ongeveer verdubbeld in omvang. Waar de Europeanen flink geprofiteerd hebben van het vredesdividend, heeft de Verenigde Staten enorm veel besteed aan militaire operaties. Van elke zes dollar federale belastinginkomsten gaat er één dollar naar het leger. De VS geeft nu zelfs meer aan het leger uit dan ten tijde van de Koude Oorlog. Dit model blijkt nu onhoudbaar. De VS zullen hun militaire aanwezigheid moeten inperken. Anders dreigt economische ineenstorting. Presidentskandidaat Trump realiseert zich dit beter dan presidentkandidate Clinton.
Is het terugtrekken van het Amerikaanse leger een recept voor vrede, of juist niet?
Op dit moment zijn de spanningen aan de periferie van de Amerikaanse invloedssfeer aan het oplopen. Zowel Rusland als China proberen deze invloedssfeer terug te dringen. Hierbij werken de twee grootmachten steeds meer samen.
Er bestaat bij Europeanen veel wrevel over het vaak eigenmachtige Amerikaanse optreden. Deze wrevel is voor een groot deel terecht. Denk aan het falende Amerikaanse buitenlandbeleid in het Midden Oosten, bijvoorbeeld (waar de Europese elite overigens enthousiast aan meedoet).
Toch brengen de Amerikanen de nodige offers, ook voor onze veiligheid. Willen we serieus genomen worden, en ook meer zelfstandigheid krijgen, dan zullen we onze militaire kracht domweg flink uit moeten breiden. Uiteraard in een Europees leger, om te voorkomen dat we een herhaling krijgen van de uitermate akelige twintigste eeuw. Frankrijk en het VK, bijvoorbeeld, slagen er in met een veel lager percentage legeruitgaven dan dat van de VS, toch een zeer grote buitenlandse invloed uit te oefenen. Als ook de Benelux, Duitsland en de rest van de EU dit voorbeeld volgt, zouden we Libië kunnen pacificeren, de grens met Turkije potdicht afgrendelen en hiermee een einde kunnen maken aan het migratieprobleem.
Willen we geen groter leger, dan is het logische gevolg dat andere landen onze toekomst zullen bepalen. Sic vis pacem, para bellum – als ge vrede wilt, bereid u dan voor op oorlog, zeiden de Romeinen al, niet voor niets.
Het bericht Hebben we een supermacht nodig? verscheen eerst op Visionair.