Tijdens de recente rellen in Nederlandse steden vielen relschoppers journalisten aan. De NVJ maakt zich zorgen. Reporters die lid zijn van de NVJ, en een perskaart hebben, hebben recht op bescherming. Niet een burgerjournalist. Is dit terecht?
Wanneer ben je een journalist?
Zoals elke beroepsgroep probeert ook de journalistiek om haar aanzien te vergroten. Aanzien is erg handig. Vraag mensen in beschermde beroepen, zoals notarissen en medisch specialisten, maar. Want meer aanzien, betekent minder concurrentie. Dus hogere salarissen en meer voorrechten.
Erkenningscommissie voor Beroepsjournalisten
Wat dat betreft, zullen Nederlandse journalisten jaloers zijn op hun Belgische collega’s. België kent namelijk een “Commissie van eerste aanleg voor de erkenning en de bescherming van de titel van beroepsjournalist” (CEBJ)[1]. Journalisten die minimaal 21 jaar zijn en twee jaar actief zijn kunnen zich laten erkennen als beroepsjournalist. Zij moeten dan bewijzen, dat ze hun geld vooral verdienen met werk als journalist.
Wie door de commissie erkend wordt, ontvangt een perskaart, afgeleverd door het Belgische Ministerie van Binnenlandse Zaken. Deze perskaart verschaft toegang tot persconferenties van bedrijven, overheden en EU-instellingen. Daarnaast beschermt deze kaart hen tijdens demonstraties. Ook kunnen ze zich beroepen op bescherming van bronnen tijdens verhoor door de politie. Ten slotte krijgen deze mensen “juridisch, sociaal en deontologisch” advies van de VVJ, de AJP en de AVBB, aldus het korte Wikipedia artikel over dit orgaan.
NVJ, meer vakbond dan waakhond voor journalistiek
Nederland kent niet zo’n commissie. In plaats daarvan, is er wel de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ). In grote lijnen doet deze vakbond, wat de Belgische CEBJ doet. Basislid worden van de NVJ kan een ieder. De enige vereiste is dat je de “journalistiek een warm hart toedraagt”.
Gewild onderdeel van het NVJ lidmaatschap is de internationale perskaart. Hiervoor zijn de eisen strenger. Deze perskaart wordt alleen verstrekt aan basis- en freelance leden die een “aanzienlijk deel van hun inkomen” uit journalistiek werk halen [2]. En aan werknemers die als journalist in dienst zijn bij een bedrijf. Dat bedrijf kan ook, zeg, het bureau zijn dat het krantje van Dirk van den Broek samenstelt. Zolang ze er maar een voldoend hoog salaris mee binnen hengelen. In de praktijk komt dit neer op een inkomen van boven de 18.000 euro per jaar uit dit werk.
Net als de Belgische commissie, stelt de NVJ dus als voornaamste eis dat de journalist zijn inkomen vooral uit journalistiek werk haalt. De kwaliteit van het werk is minder van belang.
Code van Bordeaux
Daarnaast moet de journalist zich aan “journalistieke principes en intenties” houden. Vermoedelijk verwijst de vakbond hiermee naar o.a. de Code van Bordeaux. Deze, in 1954 tot stand gekomen Code is inderdaad nobel.
Zo moet een journalist de waarheid dienen en verkondigen (artikel 1) en hoor en wederhoor toepassen (artikel 2). Zij moet geldige bronnen gebruiken (artikel 3) en op faire manier aan bronnen komen (artikel 4). Zij zal foute informatie rechtzetten (artikel 5). En het beroepsgeheim handhaven (artikel 6). “Hij zal als ernstige journalistieke vergrijpen beschouwen: plagiaat, laster, smaad, belediging en ongegronde beschuldigingen; het aanvaarden van steekpenningen, in welke vorm ook, tot het verrichten of het achterwege laten van enige publicatie.” (artikel 8).
Hij zal “slechts de rechtspleging van zijn vakgenoten erkennen” in beroepszaken (artikel 9). Dit verklaart het bestaan van de Raad voor de Journalistiek, onderdeel van de NVJ. Dit zorgt voor deze “rechtspleging van zijn vakgenoten”.
Onverstandige toevoeging
Artikel 7 is tot nu toe bewust door mij weggelaten. Deze is later, in 1986, in de Code gevoegd. De tekst is als volgt. “De journalist zal zich bewust zijn van het gevaar van door media verspreide discriminatie, en zal al het mogelijk doen om discriminatie te voorkomen, gebaseerd op, o.a., ras, sekse, seksuele geaardheid, taal, godsdienst, politieke of andere meningen en nationale of sociale afkomst.”
Artikel 7 is, achteraf gezien, een slecht idee geweest. In principe borgen de overige artikels de objectiviteit al. Politieke bedoelingen, hoe nobel wellicht ook, slopen de journalistiek binnen. Dat is een slechte zaak. De waarheid werkt het beste, om een einde te maken aan dit soort onrecht.
Nederlandse Code van Hoofdredacteuren, ook nuttig voor de burgerjournalist
Naast de Code van Bordeaux, wordt op de site van de NVJ de Nederlandse Code van Hoofdredacteuren genoemd. Deze modernere code gaat naast ethiek, wat meer in detail in op praktische zaken. Denk dan aan het ethisch omgaan met bronnen, hyperlinks en dergelijke. Ook gaat de Code in op ethisch beeld bewerken, het duidelijk vermelden van bronnen van beeld en dergelijke. Dit maakt deze Code ook nuttig voor de serieuze burgerjournalist, die zijn niveau hoger wil tillen.
Burgerjournalist en beroepsjournalist beschermen democratie
We leven, althans in theorie, in een democratie. Hierin berust de macht bij het volk. Democratie werkt alleen, als dat volk de waarheid eerlijk te horen krijgt. Journalisten zorgen daar voor. Hiermee vormen ze de ogen en oren van de bevolking.
Stel, elk TV- en radiokanaal bezingt de glorie van de Grote Leider. En de kranten doen hier aan mee. Dan zal deze Grote Leider weinig moeite hebben om aan de macht te blijven. Dit is de reden, waarom in elke dictatuur de media aan banden zijn gelegd. En elke dictator in spé, als eerste de waarheid in zijn greep wil krijgen. Politiek is eerst en vooral, een oorlog om de waarheid. De bevolking maakt alleen een kans in deze oorlog, als de bevolking de echte waarheid te horen krijgt. Dat kan alleen bij vrije media.
Wat maakt een burgerjournalist of beroepsjournalist beschermwaardig?
De taak van een journalist, is het verzamelen en publiceren van waar nieuws. M.a.w. het produceren van info, die nieuwswaardig is en juist is. En liefst ook prettig en helder om te lezen. Of het nu een burgerjournalist of een beroepsjournalist is. Slaagt een reporter daar in, dan is het een goede journalist. Of iemand een goede journalist is, hangt niet af van het salaris dat iemand verdient. Het hangt er alleen vanaf, hoe goed hij of zij nieuws produceert. Vaak zijn professionele journalisten daar beter in, maar goede burgerjournalistiek doet niet onder voor betaalde journalistiek. En biedt een nieuwe, onbekende blik.
Daarom is het beter om te werken aan de kwaliteit van de burgerjournalist. En ook hen te beschermen. Dat houdt onze democratie sterk.
Bronnen
1. CEBJ website
2. NVJ, aanvragen perskaart
Het bericht Burgerjournalist verdient rechten, net als beroepsjournalist verscheen eerst op Visionair.