In de politiek wordt vaak een beroep gedaan op emoties. Angst en hebzucht door rechts, medelijden en ook vaak hebzucht door links. Zo leidden de beelden van een dood jongetje op het Turkse strand tot een massamigratie die zijn weerga in de moderne tijd niet kent. Zijn emoties het antwoord om de kloof tussen politiek en de burgers te dichten, of maken ze de problemen juist nog veel groter?
Is gevoel geschikt voor in de politiek?
in het dagelijks leven gaan wij om met een handjevol mensen. Omdat wij ons in kunnen leven in andere mensen, kunnen wij ons werk beter doen. Wij houden rekening met anderen, wij helpen anderen en onze angstgevoelens voor gevaren voorkomen dat we domme dingen doen. We sluiten vriendschappen en beginnen liefdesrelaties met mensen. Dit verrijkt allemaal ons leven. Kortom: in ons dagelijks leven zijn gevoelens -meestal- erg nuttig.
Dat is anders in de politiek. Weliswaar gaat politiek ook over mensen, maar er is een belangrijk verschil met ons dagelijks leven. Dat heeft te maken met drie dingen. Om te beginnen is de schaal van de politiek duizenden malen tot miljoenen malen groter dan onze persoonlijke schaal. Bij politiek moeten de belangen van grote groepen mensen tegen elkaar afgewogen worden. De impact van een politiek besluit is duizenden malen groter dan van beslissingen in het dagelijks leven.
Ook is het tijdsperspectief in de politiek meestal veel groter dan in het dagelijks leven. Politieke beslissingen hebben vaak gevolgen in een tijdsbestek tientallen jaren tot zelfs eeuwen later. Een derde verschil is dat op deze enorme schaal organisaties en structuren heel belangrijk worden.
We kunnen ons identificeren met één mens, of met een groep mensen. we zijn als mens niet in staat om ons te identificeren met bijvoorbeeld 1 miljoen mensen. Dat worden getallen. Ook is ons gevoel niet echt in staat om ons een wereld voor te stellen die radicaal afwijkt van die van ons nu. Alleen mensen met een hoge visionaire begaafdheid, die vrij zeldzaam zijn, kunnen dat.
De voormalige Usaanse president Bush jr. kuste geregeld babies op politieke rallies om op het gevoel van de kiezers in de VS te spelen. In werkelijkheid was deze president een stuk minder fijngevoelig. De bombardementen in Zuid-Irak met verarmd uranium hebben de levens van tienduizenden Iraakse kinderen geëist.
Hoe gevoel gevaarlijk kan zijn
Zogeheten valse vlag operaties hebben doorgaans tot doel om heftige emoties op te wekken. Bijvoorbeeld: verklede militairen die een misdaad plegen om zo de vijand in diskrediet te brengen. Hierdoor nemen de doelwitten van de valse vlagoperatie een besluit dat ze op rationele gronden niet zouden hebben genomen. Ook spindoctors en terroristen gaan op deze manier te werk. Het manipuleren van gevoel is voor verkopers dagelijks werk.
Ook kan gevoel leiden tot het nemen van rationeel gesproken uitermate domme besluiten. De moord op de Oostenrijkse kroonprins door een Servische terrorist leiden tot miljoenen doden en uiteindelijk de ondergang van Oostenrijk. Het was vanzelfsprekend dan verstandiger geweest, de Serviërs te vragen om uitlevering van Gavrilo Prinzip in plaats van de Eerste Wereldoorlog in gang te zetten. Medelijden met het dode Koerdische jongetje Alan op het Turkse strand leidde tot het openstellen van de grenzen en daarmee tot een migratiegolf die Europa uit zijn voegen deed barsten. En meer dan 5000 doden op de Middellandse Zee, waaronder vele kinderen.
Wanneer gevoel in de politiek nuttig kan zijn
Toch moet niet alle gevoel uit de politiek uitgebannen worden. Alle politieke besluiten vertalen zich uiteindelijk in persoonlijke gevolgen voor mensen. Door eerst rationeel vast te stellen wat de gevolgen voor de getroffenen zullen zijn van een politieke beslissing, en zich in die mensen in te leven, kan dit gevoel juist heel nuttig zijn. Het verlagen van een uitkering bijvoorbeeld, betekent soms dat de ontvangers van deze uitkering niet meer warm kunnen eten. Door zich in te leven in mensen, kan een politicus ook vaststellen of bepaalde beleidsmaatregelen wel het juiste effect zullen hebben. Zo heeft de politiek de regel, dat ontvangers van een bijstandsuitkering 25% van alles wat ze verdienen mochten houden, afgeschaft. het gevolg is dat het voor mensen met een bijstandsuitkering alleen nog lood om te werken, als ze fulltime werken. Als de politicus in kwestie zich had voorgesteld dat deze zelf een bijstandsuitkering had, en vervolgens uit eigen zak arbeids-, reis- en vervoerskosten moest betalen, had hij onmiddellijk begrepen dat dit een uitermate domme maatregel was.
Kortom meestal is gevoel in de politiek een slecht idee, tenzij gevoel wordt gebruikt om de effecten op het gedrag van mensen, of de impact op hun persoonlijke leven, te begrijpen. De politiek zou hiervoor klankbordgroepen van Nederlanders uit het dagelijks leven moeten gebruiken.
Het bericht Wat is menslievender: meer of minder gevoel in de politiek? verscheen eerst op Visionair.