We gaan in een hoog tempo af op een toekomst waarin machines beter en goedkoper zullen zijn in vrijwel alle vormen van werk. Dit punt wordt bereikt als computers evenveel informatie kunnen verwerken als mensen, vermoedelijk rond 2030. We kunnen in principe mensen uitfaseren uit het productieproces. Kunnen we alleen omgaan met de sociologische gevolgen?
De functies die werk op dit moment vervult
Werk dienst primair om dingen te produceren waaraan de rest van de mensheid behoefte heeft. Althans, nauwkeuriger uitgedrukt: waarvoor iemand wil betalen, want wie kan uitleggen wat het nut voor de mensheid is van spindoctor, patenthaai of .
Werk heeft ook een aantal andere belangrijke functies. Om te beginnen zorgt werk voor herverdeling. Salarissen vormen doorgaans de grootste uitgaven voor bedrijven. Dankzij werk wordt een grote hoeveelheid kapitaal versnipperd over miljarden mensen. Dit is qua produceren van sociale gelijkheid effectiever dan zelfs de meest nivellerende verzorgingsstaat.
Ook is werk heilzaam als tijdsbesteding. Het biedt structuur, socialisatie, ontwikkeling van competenties en sociale contacten. Werk verschaft macht. Werk biedt zingeving.
Willen we werk afschaffen, het ideaal van veel Silicon Valley ideologen, dan moeten we vervangers vinden voor de aanvullende functies die werk vervult. In enkele gevallen zal dit automatisch gebeuren. In veel andere gevallen niet.
Basisinkomen
Het basisinkomen zorgt voor een inkomen van iedereen. Maar geeft het ons leven ook zin? Bron: http://ionutgrecu.com/
Er zijn goede redenen – ook in een maatschappij waarin er voldoende werk is – om een basisinkomen in te voeren. We hebben hier op Visionair diverse artikelen aan gewijd. Inderdaad lost een basisinkomen het voornaamste probleem op: herverdeling van inkomen. Hiermee creëren we in feite de situatie, zoals die nu in oliestaten zoals Qatar heerst. Oliesjeikdommen zijn zonder uitzondering dictatoriaal geregeerde staten. Dit ligt voor een groot deel aan de islam, maar ook aan het feit dat de heerser de bevolking in feite niet nodig heeft voor inkomstengeneratie. Door het basisinkomen in te voeren zonder verdere maatregelen, veranderen we cultureel gezien in een oliestaat waarin maar een klein deel van de bevolking er werkelijk toe doet. De verleiding wordt dan voor de heersende klasse te groot, om iets te verzinnen waardoor het nutteloze deel van de bevolking kan worden geruimd, bijvoorbeeld een oorlog of een euthanasieprogramma. De vraag is of we dat willen.
Massa-gamification
Een interessante oplossing is om de maatschappij te gamificeren en net als in een dierentuin waar ze voedsel verstoppen om dieren wat te doen te geven, de mensen die niet bij de werkende core horen, zo bezig te laten houden met kunstjes om credits te verdienen. Gezien het fanatisme bij veel spelers is dit op zich een effectieve benadering. Games kunnen ook het sociale probleem oplossen. Nadeel is dat je hiermee het centrale probleem niet oplost. Nog steds is sprake van een grote, nutteloze mensenmassa en het is een kwestie van tijd voor een psychopaat in de top deze probeert te ruimen.
Oplossing: de mens upgraden
Een oplossing die Elon Musk voorstaat, en ik ook persoonlijk voorsta, is de mens mee laten groeien met de techniek, in plaats van zoals nu, mensen laten vervangen door techniek. De productiviteit van werknemers van de toekomst kan vele malen hoger liggen dan nu – wat ook hun voortbestaan zal verzekeren – als ze worden uitgebreid met exoskeletten, geheugenprotheses, wetware en augmented senses. Elektronmicroscoopogen, nog liefhebbers?
Het bericht Kan ons leven zin hebben zonder werk? verscheen eerst op Visionair.